15 november dit jaar staat gepland als de datum dat Civilization IV uitkomt. Kenners en liefhebbers van strategiespellen en geschiedenissimulators zullen tegen half november de gamewinkel een bezoek brengen, want dit spel belooft een waardige opvolger in een briljante reeks te worden. Er zullen nieuwe spelmogelijkheden zijn, waaronder de mogelijkheid om religies te verspreiden. Deze verspreiding van religies is een gevoelig punt in de actualiteit, en vooral de verspreiding van de Islam ("het nieuwe communisme"). In hoeverre wordt Civilization IV op deze manier een product van zijn tijd?

Andere vernieuwingen
Ik heb reeds de nieuwe beschavingen en de nieuwe kwaliteit van de graphics besproken. Maar er zijn natuurlijk nog veel meer vernieuwingen. Er zijn bijvoorbeeld heel veel nieuwe grote en kleine wereldwonderen. Ik zal enkele daarvan opnoemen: Stonehenge, Angkor Wat, Mount Rushmore, het Kremlin, en Hollywood.

Er zijn ook nieuwe soorten landschappen op in de wereld te vinden, waaronder grasheuvels, ijsheuvels, ijsbergen, prairieheuvels, en toendraheuvels. De rijkdommen die de landschappen bezitten, moeten nu op andere manieren gewonnen worden, bijvoorbeeld door middel van visnetten, molens en wijngaarden.

Er is ook meer verdieping aangebracht in het handel drijven. De basis van handel drijven is grotendeels nog het zelfde gebleven als in deel III, dat wil zeggen dat steden met elkaar handelen als ze verbonden zijn door wegen of door havens. Nieuw is wel dat steden ook verbonden kunnen worden door rivieren. Er is nu meer nadruk gelegd op de soort handelswaar die je ontvangt of verzend. Een omvangrijke marmerimport is bijvoorbeeld gunstig voor het bouwen van een wereldwonder van de Oudheid, terwijl het importeren van graan de omvang en gezondheid van de bevolking ten goede zal komen.

Een andere opvallende vernieuwing is dat iedere beschaving twee beschikbare leiders heeft waar je voor kunt spelen. Deze keuze is van invloed op het verloop van het spel, net zoals de keuze voor een bepaalde beschaving dat had in Civilization III. De Egyptenaren waren bijvoorbeeld industrieel ingesteld, de Fransen commercieel en de Amerikanen expansionistisch. In deel IV zijn er dus twee leiders beschikbaar per beschaving, met elk verschillende eigenschappen. Vroeger kon je China alleen maar besturen als Mao Zedong, de bekende communistische leider. Vanaf nu kun je ook de Chinese beschaving leiden als Qin Shihuang Di, de eerste Chinese keizer, die heerste in de derde eeuw voor Christus. Je krijgt dus ook de keuze tussen twee Amerikaanse presidenten, namelijk George Washington en Franklin D. Roosevelt. Voor Frankrijk is gekozen voor Lodewijk XIV en Napoleon. Lodewijk is creatief en georganiseerd, Napoleon is agressief en expansionistisch.

Behalve grote leiders zijn er natuurlijk nog meer individuen die in hun eentje een zware stempel op de geschiedenis hebben gedrukt. Daarom zijn in deel IV de "great people" toegevoegd. Voorbeelden van great people zijn Michelangelo, Shakespeare, Xi Ling-shi, Plato, Einstein en Newton. Je kan deze mensen gebruiken om bijvoorbeeld een Golden Age aan te laten vangen, om een academie te bouwen, om een uitzonderlijk verdienstelijke handel te drijven of om een bepaalde technologie te ontdekken. Er zijn vijf categorieën great people: great prophet, great merchant, great artist, great scientist of great engineer.

Het schijnt dat de technologieboom, die zo een cruciale rol speelde in de vorige Civilizations, is omgevormd. Je bent deze keer niet verplicht om je op een lineaire manier naar een vast punt te ontwikkelen. Je kan er voor kiezen om je in een militair geavanceerde richting te ontwikkelen, of in een commerciële of industriële richting. Dit lijkt mij een grote verbetering, want het gevolg zal zijn dat beschavingen zich niet allemaal in dezelfde richting ontwikkelen, en je dus absolute ontwikkelingsniveaus hebt. De ontwikkelingsniveaus zijn betrekkelijk, want een grote militaire technologie kan een verwaarlozing van de commercie of de cultuur tot gevolg hebben. Ik kijk erg naar deze relativistische manier van ontwikkelen uit.



In deel II en III heb ik me kapot geërgerd aan het opruimen van de vervuiling die ik blijkbaar produceerde. Als je beschaving de industriële en de moderne tijd binnen werd geloodst, dan waren je steden qua bevolkings- en productieomvang zo sterk gegroeid, dat ze bijna iedere beurt wel een vierkantje van de landkaart vervuilden. Ik had dus in mijn land een enorm leger van workers klaarstaan. De helft van de tijd die ik aan een beurt besteedde, was ik bezig met control + C indrukken, de toetsencombinatie die de worker vervuiling liet opruimen. Het werk dat je iedere beurt moet doen om de vervuiling op te ruimen schijnt sterk ingekort te zijn. Mijn zegen hebben ze.

In 2005 kan ook de multiplayerstand niet meer ontbreken. Je kunt dit spelen door na elkaar of tegelijkertijd een zet te doen. Aan de ene kant ben ik hier heel erg blij meer, want ik heb altijd de drang gehad om mezelf te bewijzen tegenover anderen in de kunst van Civilization. Ook heb ik Civilization altijd één van de meest strategische spellen gevonden. Maar ik ben bang dat het tempo van een potje multiplayer Civilization zeer laag zal komen te liggen. Ik ben zelf altijd geruime tijd bezig met een zet, ik pieker, ik twijfel, ik bereken en anticipeer. Maar ik kan me heel goed voorstellen dat mijn tegenspelers geen zin hebben om minutenlang op mijn zet te wachten. En als je met meer dan 2 spelers speelt, dan zal de wachttijd helemaal snel oplopen. Met het simultaan zetten zal de wachttijd sterk terug gedrongen worden, maar dan nog zal iedereen waarschijnlijk moeten wachten op de laatste speler die zijn zet voltooit (op mij dus). Ik ben benieuwd hoe men deze problemen zal oplossen.

Wat ook in 2005 niet meer kan ontbreken is het aanpassen. Het is heel leuk om je persoonlijke smaak terug te zien in een game. Ook kun je door af en toe iets aan te passen de dreigende sleur voorkomen, en de speelervaring weer wat frisser maken. Bij Civilization IV kun je natuurlijk weer je eigen wereldkaarten en scenario's creëren, maar ook kun je je eigen beschaving en militaire eenheden ontwerpen. Ik moet nog maar zien hoe dit zal uitpakken. Het dwangmatig alles moeten kunnen aanpassen is volgens mij een symptoom van het Need 4 Speed-syndroom, wat wel sterk naar voren kwam in de tuning hype. Ook dankzij het enorme succes van The Sims is in de spellen van tegenwoordig alles aan te passen aan je eigen smaak.

Normen en waarden
Er is in dit spel ook een andere mogelijkheid tot aanpassen aanwezig, die volgens mij wel iets toevoegt en interessant is. De regeringsvorm die je kiest is geen vaststaand gegeven meer, zoals Democratie, de Republiek of Communisme (communisme is in de werkelijkheid geen regeringsvorm was maar eerder een productiewijze). In het nieuwe deel kun je je eigen regeringsvorm samenstellen, door een keuze te maken op 5 verschillende gebieden: keuze van leiders, wetsysteem, verdeling van productiemiddelen, economische organisatie en religie. Deze eigenschappen van een maatschappij worden in Civilivation IV "civics" genoemd, iets wat onvertaalbaar in het Nederlands. Ik heb de vertaling "normen en waarden" gekozen, omdat je als beschaving aangeeft welke maatschappelijke eigenschappen gewenst zijn.

Ik ben zeer benieuwd hoe dit systeem zal gaan werken. Het is waarschijnlijk ingevoerd om zaken te vertegenwoordigen als de Chinese discrepantie tussen het gebruik van enerzijds een markteconomie en anderzijds een autoritaire overheid. Ook is het probleem nu opgelost dat het communisme eigenlijk geen regeringsvorm is, maar dat het wel zo gebruikt werd. De mogelijkheid bestaat nu ook om de Koude Oorlog situatie na te spelen, want beschavingen die veel overeenkomstige "civics" hebben, oftewel veel overeenkomstige normen en waarden, zullen beter met elkaar op kunnen schieten. Ook zullen beschavingen in onderhandelingen met anderen hun eigen normen en waarden proberen te propageren, en op te dringen.