De hoogtijdagen van het Romeinse Rijk herleven in Anno 117: Pax Romana. In een relatief stabiele periode van dit klassieke tijdperk krijg je als gouverneur de kans om de onontgonnen eilanden van het mediterrane Latium of het Keltische Albion te ontwikkelen. Een kans die je wat mij betreft niet moet laten liggen.

Na ruim zes jaar keert de strategische reeks terug, ditmaal niet alleen op PC, maar direct óók op consoles. Waar ik in 2019 nog met muis en toetsenbord Anno 1800 recenseerde, speelde ik deze keer op de PlayStation 5 met een DualSense-controller. Voor veel Anno-veteranen is dat misschien even slikken, en dat was het voor mij aanvankelijk ook. De game blijft qua interface en menu’s in de basis een klassieke pc-titel; de vele opties zijn voor consoles zeker niet versimpeld. Mijn eigen koppigheid om niet alles te lezen maar vooral zelf te ontdekken, hielp daarbij niet. Toch kom je verrassend ver op intuďtie — en dat alleen al is best een compliment waard.


Voor wie de serie nog niet kent: in Anno bouw je nederzettingen vanaf de grond op en ontwikkel je ze tot omvangrijke handelsrijken. Je begint op een eiland met een haven, een kleine voorraad materialen en bouwt vervolgens je eerste huizen, houthakkersgebied, houtzagerij en warenhuis. Vanaf dat moment start jouw creatieve vrijheid als gouverneur. Meer huizen trekken nieuwe bewoners aan, maar iedere bevolkingsgroep heeft eigen behoeften: een kroeg, een markt, kleding, veiligheid, gezondheid.

Precies daar schuilt de charme van Anno: productieketens ontwikkelen en beheren om je bevolking tevreden te houden en tegelijkertijd winst te genereren. Winst waarmee je legers onderhoudt en je stad verder verfraait. Het zorgvuldig bewaken van de balans is je grootste uitdaging. Zodra je eerste bewoners volledig tevreden zijn, kun je hun huizen opwaarderen. Zij kunnen dan specialistischer werk verrichten en brengen nieuwe behoeften met zich mee. Je ketens worden complexer; je industrie zwaarder. Niet iedereen is blij met varkensstallen die nodig zijn voor zeep, maar de lavendelvelden worden dan weer zeer gewaardeerd.


Een welkome verbetering ten opzichte van de vorige editie is dat voorzieningen die hogere bevolkingsklassen eisen, óók positieve effecten hebben op de lagere klassen. Een badhuis is dus niet meer exclusief voor het patriciaat; ook eenvoudige arbeiders profiteren mee. Daardoor is het minder aantrekkelijk om bevolkingsgroepen strikt te scheiden — een praktijk die in eerdere delen gebruikelijk was.

In Latium laat dit zich eenvoudig realiseren, maar in Albion is het ingewikkelder omdat de Keltische bevolking over een eigen klassensysteem beschikt. Dit systeem kun je combineren met het Romeinse, wat een interessante strategische keuze oplevert: romaniseer je Albion, of behoud je de lokale cultuur? Je keuze beďnvloedt bovendien relaties met belangrijke machthebbers, waaronder de keizer, die je ontwikkeling niet schroomt af te remmen bij ontevredenheid.

Elk eiland beschikt over een beperkt scala aan vruchtbare grond en grondstoffen. Olijven en lavendel groeien lang niet overal, maar zijn beide nodig voor de groei van je rijk. Je wordt dus uitgedaagd meerdere nederzettingen te stichten en handelsroutes op te zetten. Uiteindelijk moet je zelfs Latium en Albion met elkaar verbinden om je ambities waar te maken.


Je kunt die ambities vormgeven in twee modi: de campagnemodus en de eindeloze modus. De campagne biedt beginnende spelers meer uitleg, context en begeleiding via Romeinse raad en intrige. De opdrachten zijn helder en helpen je de game te doorgronden. Wel moet gezegd dat het verhaal op een bepaald moment plotseling eindigt en naadloos overgaat in een eindeloze sandbox — iets wat onaf voelt. Mogelijk pakt toekomstige DLC dit weer op.

De eindeloze modus doet zijn naam eer aan: er is geen einde totdat jij dat bepaalt. Mijn eigen doel was aanvankelijk het bouwen van een Colosseum om mijn status als gouverneur te versterken. Inmiddels heb ik diverse evenementen gehost en ben ik het onderhoud van de ‘gekochte vrede’ met barbaarse stropers zat. Vanuit alle hoeken van mijn rijk wordt nu geďnvesteerd in een serieuze oorlogsvloot om binnenkort de zeilen te hijsen en genadeloos terug te slaan.

Oorlog voeren heeft in ANNO 117 een nieuwe dimensie gekregen. Vanuit je barakken kun je troepen trainen en eenvoudig aansturen. Je infanterie, cavalerie en vloot hebben elk eigen ontwikkelpaden, waarmee je grootschalige operaties kunt uitvoeren. In spelmodi met agressieve tegenstanders is dat allesbehalve overbodig. Ook kun je een breed scala aan verdedigingswerken neerzetten — essentieel, want verlies je je gouverneursvilla, dan verlies je het hele eiland.


De Romeinse spelwereld vormt een fris contrast met de sombere industriële setting van Anno 1800. Diagonale wegen — nieuw in deze editie — geven visuele afwisseling waar ‘schoonheidsbouwers’ dol op zullen zijn. De wereld oogt levendig: inzoomen toont inwoners die lopen, dansen, slapen, trainen of vechten. Evenementen in je Colosseum zijn tot in detail te volgen. Dat dit alles naadloos blijft draaien, zelfs in uitgestrekte nederzettingen, is indrukwekkend.

Helaas zijn er ook minpunten. In de campagne verschijnen meldingen, gesprekken en opdrachten regelmatig tegelijk in beeld, waarvan de audio blijft doorspelen terwijl de game verdergaat. Sommige notificaties keren voortdurend terug, waardoor je ze herhaaldelijk moet wegklikken. Eén keer bleef de audio hangen en soms deden menu’s dat ook. Het zijn fouten waarvan ik verwacht dat ze snel worden weggewerkt, maar ze vallen op.

Minder vergevingsgezind zijn de soms ondoorgrondelijke emoties van de bevolking. Een enorme golf van onvrede kan plots ontstaan door overbevolking, zonder dat extra voorzieningen daartegen lijken te helpen. Alleen het Colosseum lijkt dan voldoende verlichting te bieden — letterlijk brood en spelen, maar het voelt oneerlijk. Ook de kunstmatige intelligentie van computergestuurde tegenstanders oogt niet altijd eerlijk: ze lijken zonder passende productielijnen enorme legers te kunnen onderhouden en een tevreden bevolking te kunnen garanderen. Het lijkt wel alsof de AI wat vals speelt.


Anno 117: Pax Romana tilt de verfijnde strategische formule naar een indrukwekkende Romeinse setting. Voor je het weet vliegen de uren voorbij en blijf je hunkerend achter naar méér: meer decoraties, meer rivalen, meer productieketens, meer continenten om te ontdekken. De seizoenspas zal dat waarschijnlijk bieden, maar ook zonder die extra’s kan ik deze game zonder twijfel aanbevelen. Na ruim vijftien uur in mijn huidige oneindige spel is er nog voldoende om te optimaliseren en te verdiepen. Daarna? Misschien al mijn steden verfraaien of een hogere moeilijkheidsgraad met meer rivalen!